اطلاعات شخصی شهروندان افغانستان توسط دولت عمومی شد
دست‌کم نیمی از سفارت‌خانه‌ها و دفاتر کنسولی افغانستان در اروپا به نحوی اطلاعات شخصی شهروندان افغانستان را که در این دفاتر مراجعه کرده‌اند در دسترس عموم قرار داده است.
بی‌بی‌سی دریافته است که این اطلاعات نه تنها رمزگذاری و محافظت نشده بلکه در معرض دید و دسترسی عموم قرار گرفته و در وبسایت‌های ناامن ذخیره شده است.
مرکز “روان‌سنجی دانشگاه کمبریج” می‌گوید که با اطلاعات پیش پا افتاده‌ای مثل لایک و یا حتی پست فیس‌بوکی می‌توان به لایه‌های پنهان شخصیت افراد دست یافت. به طور مثال از روی ۷۵ پست فیس‌بوکی می‌توان در مورد یک فرد همان قدر دانست که همکارش می‌داند. از روی ۳۰۰ لایک همان قدر اطلاعات در مورد او به دست می‌آید که شریک زندگی می‌داند.
حالا فرض کنید در کنار این اطلاعات، جزییات خصوصی مثل تاریخ تولد، نام و نام خانوادگی و مهمتر از همه شماره گذرنامه یا پاسپورت شما در اختیار همه قرار گیرد. این دقیقا کاری است که سفارت‌ها و کنسولگری‌های افغانستان با اطلاعات هزاران شهروند افغانستان کرده‌اند. در حال حاضر اطلاعات شخصی صدها هزار افغان در دسترس عموم و معرض خطر قرار دارد.
در مروری گذرا، بی‌بی‌سی متوجه شد که خیلی از سفارت‌خانه‌ها و دفاتر کنسولی افغانستان در اروپا اطلاعات شخصی کسانی را که به این دفاتر مراجعه کرده‌اند، در دسترس عموم قرار داده است. بر اساس مقررات اتحادیه اروپا، عمومی‌سازی اطلاعات شخصی شهروندان و ساکنان کشورهای اروپایی جرم شناخته می‌شود و برای همین مراحل پیچیده و سفت و سختی برای حفظ و کدگذاری داده‌های شخصی افراد پیش بینی شده است.
دفاتر کنسولی افغانستان در آلمان از شلوغ‌ترین نمایندگی‌های سیاسی افغانستان در اروپا است که در سال‌های اخیر به طور میانگین در هر سه ماه ۳۵۰۰ گذرنامه برای شهروندان افغان صادر کرده است.
کنسولگری افغانستان در شهر مونیخ آلمان از نمایندگی‌های افغانستان است که جزییات شخصی هزاران شهروند افغان را در صفحه فیسبوکش همرسانی کرده و این اطلاعات جزئیات حساسی مثل شهرت، شماره پاسپورت و تاریخ صدور پاسپورت، محل زندگی و در چند مورد شماره‌های تلفن افراد را در بر می‌گیرد.
اما کنسولگری افغانستان در برلین و بن محتاط بوده است. نجیب‌الله مهاجر مسئول امور کنسولی افغانستان در بن می‌گوید داده‌ها و اطلاعات شخصی شهروندان برای وزارت خارجه از حساسیت برخوردار بوده و برای حفظ آن پیوسته تاکید شده است.
به نظر آقای مهاجر، جزییاتی مثل شهرت افراد، محل و سال تولد هم شامل اطلاعات شخصی افراد پنداشته می‌شود و انتشار آن می‌تواند عواقب و تبعات ناگواری داشته باشد و برای جلوگیری از افتادن اطلاعات افراد به دست گروه‌های تبهکار و استفاده‌جو تنها کد یا شماره مسلسلی را که به مراجعین می‌دهد، پخش می‌کند.
دفتر کنسولی افغانستان در بن، بزرگترین بانک اطلاعات شهروندان افغان در خارج از افغانستان را نگهداری می‌کند. آقای مهاجر می‌گوید تا هنوز کسی از این که اطلاعات شخصی‌اش در فضای عمومی پخش شده شکایتی نکرده است.
دست کم یازده نمایندگی از ۶۴ دفتر نمایندگی سیاسی افغانستان در سراسر جهان که بی‌بی‌سی مرور کرده به نحوی اطلاعات حساس و شخصی شهروندان افغانستان را عمومی کرده‌اند.
کنسولگری افغانستان در جده عربستان سعودی یکی از نمایندگی‌هایی است که اطلاعات شخصی ده‌ها هزار شهروند افغان را به طور مرتب و از سال‌های ۲۰۱۰ به بعد در صفحات مجازی از جمله فیسبوکش منتشر کرده است.
این اطلاعات شامل صفحات پاسپورت، امضا و اثر انگشت شهروندان، گواهی تجاری، گواهی ازدواج، گواهی تولد و انبوهی از مدارک کنسولی است.
تلاش ما برای صحبت با مقام‌های کنسولگری افغانستان در جده و سفارت افغانستان در عربستان سعودی نتیجه نداد اما وزارت خارجه افغانستان گفت به این دفاتر نامه فرستاده تا هرچه زودتر این اطلاعات را پاک کنند.
یک مقام وزارت خارجه افغانستان می‌گوید پس از تماس‌های بی‌بی‌سی با این وزارت، به دفاترش “نامه‌ای متحدالمال” فرستاد و خواست این اطلاعات را از صفحات فیسبوک خود حذف کنند.
شکایت شهروندان افغانستان از شیوه خدمات‌رسانی و برخورد با مراجعین در نمایندگی‌های مختلف افغانستان در جهان زیاد و متنوع است اما شکایت‌ها در مورد انتشار اطلاعات شخصی افراد کمتر گزارش شده است. در مواردی حتی شهروندان افغان خودشان اطلاعات شخصی خود را در فیسبوک سفارت‌ها و کنسولگری‌های افغانستان منتشر کرده‌اند تا مدارک‌شان را ردگیری کنند.
زبیر جوینده از سخنگویان وزارت امور خارجه افغانستان می‌گوید دلیل عمومی شدن اطلاعات شخصی شهروندان، نبود مکانیسم مشخص برای آگاهی‌رسانی و خدمات‌رسانی امور کنسولی بوده و کنسولگری‌ها و سفارت‌خانه‌ها برای جلوگیری از سرگردانی و ضیاع وقت مردم “عجالتا این شیوه را در پیش گرفتند. ”
آقای جوینده می‌گوید در سال‌های اخیر به دلیل افزایش مهاجران افغان در کشورهای مختلف تعداد درخواست‌کنندگان پاسپورت افغانستان به شدت افزایش یافت و “برای همین چون مراجعین تقاضا کردند که یک راه آن این است تا در فیسبوک فهرست بگذارید تا مشخص شود که چه کسی در کدام نمایندگی و چه زمانی برای دریافت پاسپورتش مراجعه کند. “
آقای جوینده روز پنجشنبه ۲ عقرب/آبان (۲۵ اکتبر) به بی‌بی‌سی گفت که وزارت خارجه روز گذشته نامه‌ای به نمایندگی‌های کنسولی افغانستان فرستاده تا اطلاعات نشرشده را پاک کنند. اما تا امروز این اطلاعات پاک نشده است.
او می‌گوید دولت افغانستان به اصل محرمیت هویت افراد احترام دارد و برای همین دستگاه دیپلماسی افغانستان روی طرحی کار می‌کند که بر اساس آن تا یکی دو ماه دیگر “در چارچوب [خدمات کنسولی الکترونیک] گزینه‌ای ایجاد شود تا به جای انتشار اطلاعات شخصی افراد، کد یا شماره مسلسلی بدهند. “
اما انبوهی از اطلاعات شهروندان نه تنها در قالب عکس و فارمت پی‌دی‌اف منتشر شده که لیست‌های قابل جست‌وجوی اطلاعات شهروندان افغان در سایت‌های اینترنتی ناامنی که حذف کردن شان شاید ناممکن شده باشد، نیز بارگذاری شده است. کنسولگری‌های افغانستان در عربستان سعودی از این شیوه از چند سال پیش مرتب استفاده کرده‌اند.
آصف حبیبی، پژوهشگر فناوری و دانشجوی مقطع دکترا در رشته “فایو جی” (5G) در آلمان می‌گوید که سفارت‌ها و کنسولگری افغانستان اطلاعات شخصی افراد را بسیار جدی نمی‌گیرد: “مثلا من نمی‌خواهم جا و تاریخ تولد و شماره پاسپورتم را کسی بداند، شاید در جایی کار کنم که این اطلاعات برای آن سازمان بسیار مهم است و من نخواهم این اطلاعات را داشته باشد. نشر چنین آماری در یک فضای باز بسیار اذیت‌کننده و خطرناک است.”
او می‌گوید از این اطلاعات می‌توان “برای دزدیدن اطلاعات محرم افراد، دسترسی به ایمیل و حساب‌های شخصی استفاده کرد.”
به نظر آقای حبیبی، اطلاعاتی که در فضای مجازی در مورد شهروندان افغان انباشت شده، “پنجاه درصد به گروه‌های تبهکار و سازمان‌های اطلاعاتی برای رخنه در حریم خصوصی افراد کمک می‌کند”.
او پیشنهاد می‌کند شهروندان باید از نشانی‌هایی که اطلاعات شخصی‌شان را پخش کرده، درخواست کنند این اطلاعات پاک شود، اگر نشد می‌توانند در دادگاه شکایت ثبت کنند.
یک مامور که هشت سال در سمت‌های دپلماتیک با وزارت خارجه افغانستان کار کرده و ترجیح می‌دهد هویتش فاش نشود، می‌گوید دولت افغانستان و نمایندگی‌های آن در سراسر جهان، “حساسیتی نسبت به اطلاعات شخصی شهروندانش ندارد”.
هرچند به نظر می‌رسد دیپلمات‌های افغان برنامه‌های آموزشی مرتبط به حفظ حریم خصوصی را گذرانده‌اند اما این دیپلمات سابق وزارت خارجه وقتی این انباشت اطلاعات را دید شوکه شد و گفت “باورنکردنی است”.
حکومت در عقرب/آبان ۱۳۹۳ در گزارشی در مورد استراتژی ملی امنیت سایبری افغانستان توضیح داد که ریاست امنیت سیستم‌های معلومات وزارت مخابرات و فناوری معلوماتی برنامه امنیت معلومات را برای حفاظت از زیربناها و اطلاعات شهروندان تهیه خواهد کرد و “هدف آن مصوونیت اطلاعات مهم ملت است. ”
دیوید استیلول از پژوهشگران در مرکز روان‌سنجی دانشگاه کمبریج می‌گوید: “حتی از روی اطلاعاتی که بیمعنی به نظر می‌رسد می‌شود چیزهایی خیلی خصوصی در مورد آدمها فهمید. شخصیت شان، هوش شان، موضع سیاسی شان، اعتقادات مذهبی شان، گرایش جنسی شان و چیزهای واقعا خصوصی.”
سال گذشته شرکت کمبریج آنالیتیکا که گفته شده از اطلاعات مجازی میلیون‌ها کاربر فیسبوک برای تبلیغ به نفع دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ استفاده کرده بود، به دنبال یک رسوایی بزرگ، بسته شد. این شرکت با تحلیل و داده کاوی اطلاعاتی که کاربران فیسبوک همرسان می‌کردند، موفق شد تمایل و علاقه خیلی از کاربران را بفهمد و برای آن‌ها تبلیغات هدفمند بفرستد.
خیلی از دانشمندان معتقدند که اطلاعات افراد اگر بیشتر از ارزش نفت نباشد، کمتر از آن هم نیست. از جمله ماریانا ماتزوکاتو نویسنده کتاب “ارزش همه چیز” که استدلال می‌کند اطلاعات “نفت جدید است و در آینده اطلاعات نقش حیاتی در شیوه دسترسی شهروندان به خدمات خواهد داشت.”
افغانستان در سال‌های اخیر با انتشار اطلاعاتی که از شهروندانش انباشت کرده، این امکان را به طرف‌های سواستفاده‌جو به آسانی فراهم کرده که بتوانند با دسترسی آسان به انباشت اطلاعات افغان‌ها به مقاصدی که دارند برسند.
