از اول ژانویه سال ۲۰۲۳ تغییراتی در قانون اقامت آلمان به اجرا گذاشته شد که دریافت اقامت را برای گروهی از خارجیان که درخواست پناهندگی در آلمان آنها رد شده است را آسان‌تر می‌کند که ۱۳۶هزار نفر می‌توانند از این قانون بهره‌مند شوند.
کسانی که شامل این ماده قانون با عنوان (فرصتی برای اقامت- Chancen-Aufenthaltsrecht) می شوند سه سال فرصت دارند تا درخواست خود را ارئه دهند. ماده ۱۰۴c قانون اقامت این امکان را ایجاد می‌کند تا به این گروه از خارجیان در واقع نوعی اقامت آزمایشی برای مدت ۱۸ ماه داده شود.
آنها اجازه کار دریافت کرده و باید بتوانند در فاصله این ۱۸ ماه کار پیدا کرده و با درآمد خود بالای ۵۰ درصد هزینه‌های زندگی‌شان را تامین کنند. در فاصله این ۱۸ ماه اگر شرایط لازم را تامین کنند، می‌توانند اقامت دریافت کنند، وگرنه اقامت آزمایشی از آنها پس گرفته شده و دوباره به موقعیت «دولدونگ- تعلیق اخراج» باز می‌گردند.
این قانون شامل چه کسانی می‌شود؟
این قانون شامل افرادی می‌شود که تا تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ پنج سال است که در آلمان ساکن هستند و برگه «دولدونگ» (برگه تعلیق اخراج-Duldung)، یا «آفنتهالتس گِشتاتونگ» (برگه‌ای که نشان می‌دهد آن فرد متقاضی پناهندگی در آلمان است- Aufenthaltsgestattung) دارند.
ارائه درخواست باید کتبی باشد. می‌توان شخصا این درخواست را به اداره خارجیان محل زندگی ارائه داد یا می‌توان از یک مرکز مشاوره و وکیل کمک گرفت. اداره خارجیان موظف به صدور اقامت آزمایشی آلمان است، مگر آنکه دلایلی برای رد آن درخواست وجود داشته باشد. دلایلِ ردِ درخواست می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- وجود سوء پیشینه و محکومیت قضائی در آلمان برابر با ۵۰ روز زندان و در مواردی تا ۹۰ روز زندان
- اینکه آن فرد تهدیدی علیه امنیت ملی آلمان باشد (سوابق ارتباط با گروه‌های تروریستی، ارتباط با اسلامیست‌ها و…)
- سابقه ارائه مکرر مشخصات فردی اشتباه یا اطلاعات غلط مرتبط با تابعیت با هدفِ ایجاد مانع برای جلوگیری از اخراج
چه نوع اقامتی بعد از ۱۸ ماه اعطا خواهد شد
اگر بتوان در مدت ۱۸ ماه اقامت آزمایشی یا تا پایان آن مدت شرایط و مدارک لازم را تهیه و تامین کرد، می‌توان بر اساس ماده ۲۵a قانون اقامت برای افراد ۱۴ تا ۲۷ ساله و بر اساس ماده ۲۵b برای دیگر افراد، درخواست اقامت داد. این یعنی دریافتِ اقامت محدود دو ساله که بعد از دو سال اگر آن فرد همچنان شاغل بوده و سوء پیشینه‌ای نداشته باشد، اقامت تمدید خواهد شد.
تاثیر این نوع اقامت بر وضعیت اقامت دیگر افراد خانواده
همسر یا شریک زندگی و کودکان زیر ۱۸ سال یا کودکان بالای ۱۸ سال به شرط آنکه در زیر سن قانونی وارد آلمان شده باشند نیز می‌توانند از طریق فردی که این نوع اقامت دریافت کرده، اقامت دریافت کنند به شرطی که آنها نیز تا همان تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ پنج سال است که در آلمان ساکن باشند.
پیوست به خانواده به معنی آمدن همسر یا کودکان اگر در خارج از آلمان ساکن باشند، شامل این قانون نمی‌شود.
همانطور که گفته شد، این نوع اقامت (Chancen-Aufenthaltsrecht) کانالی است ۱۸ماهه برای آنکه فرد بتواند شرایط لازم برای فراهم کردن مدارک لازم را که اقامت دریافت کند حل و فصل نماید. درواقع قرار است این دوره ۱۸ ماهه راه را به سوی گرفتن اقامت محکم‌تری فراهم کند: اقامت بر اساس ماده ۲۵a و ماده ۲۵b قانونِ اقامت. در ادامه توضیح کوتاهی در مورد این دو نوع اقامت آورده می‌شود.
اقامت آلمان بر اساس ماده ۲۵a و ماده ۲۵b قانون اقامت آلمان
این نوع اقامت از نیمه سال ۲۰۱۸ به بعد در آلمان به اجرا درآمد. بر اساس این قانون آن دسته از خارجیانی که درخواست پناهدگی آلمان آنها رد شده و دارای برگه «دولدونگ» هستند، تحت شرایط خاصی می‌توانند این نوع اقامت را درخواست دهند. در تغییراتی که از آغاز سال ۲۰۲۳ در آلمان به اجرا در می‌آید برخی شرایط مندرج در این دو ماده قانون تغییر کرده و آسان‌تر شده است.
ماده ۲۵a قانون اقامت آلمان
این نوع اقامت می‌تواند به نوجوانان و جوانان ۱۴ تا ۲۷ ساله‌ای تعلق گیرد که ۱۲ ماه است «دولدونگ» داشته و یا بر اساس ماده ۱۰۴c قانون اقامت، اقامت آزمایشی دریافت کرده و شرایط زیر را دارا باشند:
- نوجوانان و جوانان بین ۱۴ تا پایان ۲۷ سال (قبلا تا پایان ۲۱ سال) که سه سال است در آلمان ساکن هستند (قبلا چهار سال بود)
- سه سال است که در آلمان به مدرسه رفته یا تحصیل کرده و کارنامه خود را می‌توانند ارائه دهند (قبلا چهار سال بود)
- نداشتن سوء پیشینه و محکومیت قضائی در آلمان برابر با ۵۰ روز زندان و در مواردی تا ۹۰ روز زندان
- اینکه آن فرد تهدیدی علیه امنیت ملی آلمان نباشد (سوابق ارتباط با گروه‌های تروریستی، ارتباط با اسلامیست‌ها و…)
- نداشتن سابقه در ارائه مکرر مشخصات فردی اشتباه یا اطلاعات غلط مرتبط با تابعیت با هدفِ ایجاد مانع برای جلوگیری از اخراج
- همکاری در تعیین هویت و تهیه پاسپورت ملی خود و ارائه آن به اداره خارجیان
- این دسته از افراد اگر به مدرسه یا دانشگاه رفته یا مشغول گذراندن دوره آموزش فنی حرفه‌ای باشند از شرط تامین ۵۰ درصد هزینه زندگی به بالا معاف خواهند بود.
تاثیر دریافت این اقامت بر دیگر افراد خانواده
بر اساس درخواست پناهندگی در آلمان، اگر یک نوجوان زیر ۱۸ سال، بر اساس ماده ۲۵a اقامت آلمان دریافت کند، پدر و مادر و خواهر و براداران زیر ۱۸ سال او اتوماتیک اقامت دریافت نخواهند کرد، ولی آنها دیگر با خطر اخراج مواجه نخواهند بود. اما اگر پدر و مادر بتوانند کار پیدا کرده و بالای ۵۰% هزینه زندگی خانواده را خود تامین کرده و شرایط پایه‌ای لازم را نیز داشته باشند (توضیحات مربوط به ماده ۲۵b را ببنید) می‌توانند برای خود نیز بر اساس ماده ۲۵b درخواست اقامت دهند.
ماده ۲۵b قانون اقامت آلمان
این نوع اقامت می‌تواند به بزرگسالان دارنده «دولدونگ» یا دارندگان اقامت بر اساس ماده ۱۰۴c قانون اقامت که شرایط زیر را دارا باشند، تعلق بگیرد:
– افراد مجردی که شش سال است در آلمان ساکن هستند (قبلا هشت سال بود). در مورد افرادی که خانواده محسوب می‌شوند اگر ۴ سال است در آلمان ساکن هستند (قبلا شش سال بود). منظور از خانواده افرادی هستند که با کودک زیر ۱۸ سال در یک خانه زندگی می‌کنند (زوج‌هایی که فرزند نداشته یا فرزند آنها با آنها زندگی نمی‌کند، شامل این تعریف نمی‌شوند).
اگر پدر و مادر یک کودک از هم جدا شده باشند مهم این است که آیا پدر یا مادری که جدا شده در مورد آن کودک مسئولیت‌هایی را بطور منظم به عهده داشته باشد. مثلا بردن و آوردن منظم به مدرسه یا اینکه آیا بچه نزد او بطور منظم زندگی شب را سپری می‌کند. اگر کودک همین رابطه را با فرد دیگری مثلا پدر و مادر بزرگ یا عمه و خاله یا عمو و دایی هم داشته باشد، این رابطه برای درخواست اقامت برای آن فرد نیز می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد.
– اعلام پایبندی/ الزام نسبت به ارزش‌های دمکراتیک مبتنی بر حاکمیت قانون
– نداشتن سوء پیشینه و محکومیت قضائی در آلمان برابر با ۵۰ روز زندان و در مواردی تا ۹۰ روز زندان
– اینکه آن فرد تهدیدی علیه امنیت ملی آلمان نباشد (سوابق ارتباط با گروه‌های تروریستی، ارتباط با اسلامیست‌ها و…)
– توانمندی صحبت به زبان آلمانی در حد A2 در حدی که بتواند بدون مترجم به سوالات ساده کارمند اداره خارجیان پاسخ دهد. یا ارائه مدرک کلاس زبان در همین حد (در مورد افراد بیمار یا سالخورده اگر دلایل پزشکی وجود داشته باشد، اداره خارجیان می‌تواند از این شرط چشم پوشی کند).
– ارائه گواهی امتحان Leben in Deutschland/ Einbürgerungstest
– نداشتن سابقه ارائه مکرر مشخصات فردی اشتباه یا اطلاعات غلط مرتبط با تابعیت با هدفِ ایجاد مانع برای جلوگیری از اخراج
– پیدا کردن کار و ارائه قرارداد کاری و تامین بالای ۵۰% هزینه‌های زندگی
– ارائه گواهی تحصیل کودکان در مدرسه یا کودکستان
– همکاری در تعیین هویت و تهیه پاسپورت ملی خود و ارائه آن به اداره خارجیان
این اقامت ابتدا برای مدت دو سال است و پس از آن اگر دارنده اقامت همچنان شاغل بوده و تخلفی (مطابق آنچه در بالا آمد) مرتکب نشده باشد، اقامت برای مدت دو سال دیگر تمدید می‌شود.
توصیه
برای درخواست اقامت آلمان در مواردی که در بالا توضیح داده شد عجله نکنید. مهم آن است که شرایطی که آمده را با دقت بررسی کرده تا مطمئن شوید آیا شامل شما می‌شود یا نه. مدارکی را که لازم است آماده کنید. توصیه می‌شود مستقیم با اداره خارجیان تماس نگرفته، بلکه برای درخواست اقامت از طریق وکیل یا از طریق یک مرکز مشاوره اقدام کرده یا قبل از اقدام شخصی، با آنها مشورت کنید.
توضیح مهم
اگرچه متن تغییرات قانونی جدید برای همه ایالت‌های آلمان بطور یکسان لازم‌الاجرا است، اما اجرای آن در هر ایالت می‌تواند با تغییراتی همراه شود. جزئیات مربوط به چگونگی اجرای قانون توسط وزارت داخله هر ایالت با صدور یک دستورالعمل به اداره خارجیان ابلاغ می‌شود.
برخی از ایالت‌ها مصوبه یا دستورالعمل لازم را صادر کرده و برخی هنوز اقدام نکرده‌اند. از سوی دیگر به دلیل جدید بودن این تغییرات، وکلا و مراکز مشاوره و همچنین کارمندان اداره خارجیان باید سمینارهای آموزشی بیبنند تا بتوانند با تسلط لازم به سوال‌ها جواب داده یا حالت‌ها و وضعیت‌های پیش‌بینی نشده مختلفی را که می‌تواند پیش بیاید پاسخ دهند.
از این رو توصیه می‌شود اگر فکر می‌کنید که شرایط دریافت این نوع اقامت را دارید در ارائه درخواست عجله نکنید. بسیاری از کلاس‌ها و سمینارهای آموزشی مرتبط با این تغییرات برای ماه ژانویه و فوریه ۲۰۲۳ برنامه‌ریزی شده است. از این رو شاید زمان مناسب برای ارائه درخواست از ماه مارس ۲۰۲۳ به بعد باشد.